28η Οκτωβρίου: Γιατί γιορτάζουμε την έναρξη και όχι το τέλος του πολέμου - Το ελληνικό παράδοξο

Τη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου, η Ελλάδα τιμά την εθνική επέτειο του «Όχι», την ημέρα που η χώρα αρνήθηκε το 1940 το τελεσίγραφο της φασιστικής Ιταλίας και εισήλθε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που έχει ταυτιστεί με το πνεύμα ελευθερίας και αντίστασης των Ελλήνων.

Τι έγινε τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940

Ειδικότερα, λίγο μετά τις 03:00 τα ξημερώματα, ο Ιταλός πρέσβης Εμανουέλε Γκράτσι επέδωσε στον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά τελεσίγραφο που απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση ιταλικών στρατευμάτων από την ελληνοαλβανική μεθόριο, με στόχο την κατάληψη στρατηγικών σημείων στην Ελλάδα.

Ο Μεταξάς, ύστερα από σύντομη ανάγνωση, απάντησε στα γαλλικά — τη διπλωματική γλώσσα της εποχής: «Alors, c’est la guerre» («Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο»). Η ουσία αυτής της απόφασης αποδόθηκε στη συλλογική συνείδηση με μία λέξη: ΟΧΙ.

Το τελεσίγραφο προέβλεπε έναρξη επιχειρήσεων στις 06:00. Όμως η εισβολή ξεκίνησε στις 05:30, με τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο να γράφει την πρώτη γραμμή της συμμετοχής της Ελλάδας στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το «ΟΧΙ» στον Τύπο και στη μνήμη του λαού

Η λέξη «Όχι» δεν ειπώθηκε αυτολεξεί στον διάλογο Μεταξά – Γκράτσι, αλλά υιοθετήθηκε από τον Τύπο ως σύμβολο εθνικής άρνησης.

Η πρώτη καταγεγραμμένη εμφάνισή της ως τίτλος έγινε στις 30 Οκτωβρίου 1940 στην εφημερίδα «Ελληνικό Μέλλον».

Γιατί γιορτάζουμε την έναρξη και όχι τη λήξη του πολέμου;

Αξίζει να σημειωθεί πως σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες, η Ελλάδα δεν έχει καθιερώσει ως εθνική εορτή τη λήξη του πολέμου.

Οι λόγοι είναι ιστορικοί και πολιτικοί:

• Η απελευθέρωση της Αθήνας έγινε στις 12 Οκτωβρίου 1944

• Στη Θεσσαλονίκη, η αποχώρηση των Ναζί ολοκληρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1944

• Όμως λίγο μετά, ξέσπασε ο Ελληνικός Εμφύλιος (1946–1949)

Έτσι η χώρα δεν βίωσε πραγματικό τέλος πολέμου, με αποτέλεσμα η μνήμη και ο επίσημος εορτασμός να συνδεθούν με την ηρωική έναρξη της αντίστασης και όχι με την ολοκλήρωση της Κατοχής.

Οι ιστορικοί εξηγούν ότι ήταν αδύνατο να επιλεγεί ως ημερομηνία της Επετείου η 9η Μαΐου 1945, όπως στην υπόλοιπη Ευρώπη, αφού η Ελλάδα είχε ήδη απελευθερωθεί από το προηγούμενο φθινόπωρο - και στη συνέχεια συνέχισε σε έναν νέο, πιο... εσωτερικό πόλεμο.

Μια επέτειος με πολυεπίπεδο συμβολισμό

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως η 28η Οκτωβρίου δεν είναι απλώς μια υπενθύμιση στρατιωτικών γεγονότων. Είναι ένας φόρος τιμής:

• στους στρατιώτες της Πίνδου

• στους άνδρες και τις γυναίκες της Αντίστασης

• σε όσους αρνήθηκαν την υποταγή σε ολοκληρωτικά καθεστώτα

Είναι η μέρα που οι Έλληνες είπαν: Ναι στην ελευθερία — ΟΧΙ στην καταπίεση.